Pillen slikken: de tips en tricks van je apotheker

Over correct geneesmiddelen slikken circuleren nogal wat hardnekkige misverstanden en foute gewoonten.

Je medicatie correct slikken, zorgt ervoor dat de stofjes die erin aanwezig zijn maximaal hun werk kunnen doen. Je apotheker is het best geplaatst om je daarbij het juiste advies te geven. We legden onze experts negen vaak gestelde vragen voor.

Apothekers Dirk Vos en Yolande Daenen: In de VS werd net een nagelnieuw systeem gelanceerd met slimme pillen die minuscule sensoren bevatten. Wanneer je die pil inneemt, stuurt ze een signaal naar een pleister op je lichaam, die de inname registreert. Zo kan je arts volgen of je trouw je behandeling volgt. Dat is bij ons nog toekomstmuziek.

Het beste systeem hier is je apotheker een medicatieschema te laten opstellen. Dat geeft aan hoeveel en welke medicatie je ’s ochtends, ’s middags of ’s avonds moet nemen, of dat voor of na het eten moet gebeuren en waarop je moet letten. Je kan het schema op een goed zichtbare plaats hangen waar je vaak langskomt – bijvoorbeeld op je koelkast – of je kan het aan een mantelzorger of thuisverpleegkundige bezorgen, zodat die het mee kan opvolgen. Je medicatieschema kan ook op afstand worden opgevolgd door je apotheker. Klop je te snel of te laat aan voor een nieuwe dosis, dan kan je apotheker je daarover aanspreken, want bij bepaalde geneesmiddelen zoals bloeddrukverlagers kan dit ernstige gevolgen hebben. Uit onderzoek blijkt dat zo’n controle de therapietrouw verhoogt.

Heb je het lastig om het schema te volgen, dan kan een slimme doos een oplossing bieden: ze zorgt ervoor dat je dagelijks slechts één box kan ontgrendelen, met daarin enkel de dagdosis. Een ander geheugensteuntje is rituelen inbouwen. Neem je gewoonten onder de loep en plaats je ochtendmedicatie bijvoorbeeld vlakbij de broodtrommel of de koffiezet. Verder zijn er ook tal van apps die vooral als reminder werken. Ze zijn handig, maar minder geschikt zodra je medicatieschema ingewikkelder wordt. Momenteel wordt ingezet op apps voor wie vijf of meer pilletjes moet nemen. Een app die volop in ontwikkeling is, zou erin bestaan dat hij de QR code van je medicatie scant en registreert, nadat je een pilletje hebt genomen.

Dirk Vos en Yolande Daenen: Alles hangt af van de soort medicatie. Je moet absoluut vermijden dat je chronische medicatie – zoals bloeddrukverlagers – slechts af en toe neemt. De pillen zorgen ervoor dat je bloedvaten, die door een hoge bloeddruk onder spanning staan, kunnen ontspannen. Sla je die pillen een dag over, dan reageert je lichaam door de spanning opnieuw te verhogen. Die opeenvolging van gespannen en ontspannen bloedvaten is ronduit schadelijk. Ben je ’s ochtends je bloeddrukpil vergeten, dan kan je die gerust ’s middags inhalen. Ook bloedverdunners, die klontering voorkomen, haal je best in omdat dit schommelingen in het bloed kan geven. Bij insulinemedicatie voor diabetes ligt dat weer anders. Als je die mist en je merkt dat net voor je volgende maaltijd, dan haal je die pil beter niet meer in. Twijfel je, bel dan je arts of apotheker. Een cholesterolpil (statine) een dag overslaan is geen drama, evenmin als schildklierhormonen. Neem je die laatste langer dan een dag niet, dan zal je dat normaal wel merken omdat bepaalde klachten weer de kop opsteken.

Dirk Vos en Yolande Daenen: Voor sommige geneesmiddelen gelden strikte richtlijnen. Zo is het belangrijk om schildklierme-dicatie nuchter te slikken, liefst een poos (20 minuten) voor je ontbijt en het tanden poetsen. Deze geneesmiddelen binden zich sterk aan voedingsmiddelen maar ook aan mineralen zoals magnesium, ijzer en calcium. Vandaar dat je schildklierhormonen niet samen mag nemen met dit type supplementen. Ze toch combineren zal de werking van je medicatie gevoelig verminderen.

Andere geneesmiddelen die je best nuchter slikt zijn ijzerpreparaten en maagbeschermers (PPI’s). Die laatste moeten immers de maag hebben verlaten en in het bloed zijn opgenomen om van daaruit de productie van maagzuur tegen te gaan. Middelen tegen braken of misselijkheid neem je uiteraard ook beter voor het eten.

Bisfosfonaten (tegen botontkalking) laten zich erg moeilijk opnemen en binden zich aan tal van andere zaken. Daarom moet je ze nuchter slikken en minstens een half uur voor je iets anders inneemt of eet. Zelfs de waterkeuze is hier belangrijk: geen mineraalwater, maar kraantjeswater. Vitaminen en mineralensupplementen zijn zwaar om te verteren en neem je daarom beter ’s ochtends of ’s middags.

Calciumblokkers – vaak voorgeschreven aan hart- en vaatpatiënten en waarvan de generische naam op -dipine eindigt (zoals amlodipine) – neem je vaak beter ’s avonds, zeker in de zomer. Ze kunnen voor gezwollen voeten zorgen en daar ondervind je in bed minder hinder van. Ook oudere antihistaminica die je suf maken, hou je beter voor het slapengaan.

Bij heel wat medicatie maakt het evenwel niet uit wanneer je ze neemt, maar als je meerdere geneesmiddelen moet slikken doe je dat best in één innamemoment, bij voorkeur na de maaltijd. Zo voorkom je dat de medicatie zwaar op de maag weegt of je eetlust beïnvloedt. Medicatie die je voor het eten neemt, wordt door je lichaam sneller opgenomen, maar dat voordeel weegt niet op tegen mogelijke maaglast.

Dirk Vos en Yolande Daenen: Voor de meeste medicatie is water de beste en veiligste combinatie, maar er zijn uitzonderingen. Paracetamol (in tabletvorm) om de pijn te bestrijden neem je best met koffie of bruiswater. Koffie – geen deca – heeft een dubbel voordeel: de warmte doet de tablet sneller uiteenvallen en de cafeïne boost de werkzaamheid van paracetamol. Ook bruiswater zorgt ervoor dat een tablet versneld oplost. De meest praktische combinatie is paracetamol met cola innemen.

Bij bloeddrukpillen laat je koffie best achterwege: cafeïne jaagt je bloeddruk immers de hoogte in. Bij mondspoelmiddelen wacht je nadien beter tien minuten voor je iets drinkt. Vaak wil je net iets drinken om de slechte smaak te verjagen, maar daarmee spoel je ook het mondspoelmiddel door richting je maag.

Calciumpillen doen het prima in combinatie met een bruisdrank, omdat hierdoor een zure vorm van calcium ontstaat, die zich vlotter laat opnemen en verteren.

Pompelmoessap is een probleemgeval: het bevat een stof die de afbraak van geneesmiddelen in het lichaam afremt. Daardoor blijft er langere tijd een verhoogde concentratie van je medicatie in je lichaam hangen, wat nevenwerkingen bevordert. Bij statines kan dit bijvoorbeeld in meer spierpijn resulteren.

Dirk Vos en Yolande Daenen: Bepaalde types antibiotica verliezen tot 30% van hun werkzaamheid wanneer ze samen worden genomen met calcium- en magnesiumpreparaten. Bij antibiotica is het echter belangrijk dat je een bepaalde dosis haalt om effect te hebben, anders is het zinloos. Vandaar dat je tijdens deze antibioticakuur multivitaminen, calcium maar ook melkproducten best een week aan de kant laat of vier uur wacht voor of na je antibiotica-inname.

Een ronduit gevaarlijke combinatie is medicatie en sint-janskruid. Dat laatste wordt onder meer ingezet bij lichte depressie en is vrij verkrijgbaar, maar kan de werking van heel wat geneesmiddelen compleet tenietdoen. Sint-janskruid breekt geneesmiddelen immers versneld af. Verhalen genoeg van sint-janskruidbaby’s omdat de anticonceptiepil hierdoor faalde.

Een andere mismatch zijn gemberextracten of -supplementen bij mensen met galwegproblemen en groene thee bij hoge bloeddruk.

Paracetamol en alcohol kunnen dan weer niet gelijktijdig door de lever worden afgebroken. De lever geeft dan voorrang aan alcohol. Heb je te veel gedronken en neem je paracetamol voor het slapengaan, dan wacht je best zes uur voor je volgende tablet, om je lever te ontlasten.

Dirk Vos en Yolande Daenen: Je pillen verbrijzelen is zelden een goed idee en is ronduit af te raden wanneer er een glad omhulsel om de tablet zit of bij pillen met een verlengde werking (een retardtablet, zoals antidepressiva of insuline). Als je een insulinepil plet, komt de werkzame stof in één klap vrij, wat tot overdosering leidt.

Anders is het bij breken. Bevat je pil een gleufje, dan kan je die veilig in twee breken: beide helften bevatten dan evenveel werkzame stof. Zonder gleufje heb je die garantie niet. Heel wat filmomhulde tabletten, zoals maagbeschermers, mag je niet splitten: de film dient net om de werkzame stof heelhuids door je maag te loodsen. Als de stof door je maag wordt opgenomen, werkt ze niet meer.

De beste alternatieven bij slikproblemen zijn bruistabletten, zakjes met een oplossing of siroop. Ook een lepeltje confituur of yoghurt kan helpen en er bestaan ook speciale doorslikflessen met een dikkere substantie.

Soms is een slikprobleem ook het gevolg van een foute sliktechniek. Heel wat mensen gooien bij het slikken van een pil hun hoofd in hun nek, maar in die houding knijp je net je slokdarm dicht. Je moet je pil gewoon rechtop slikken.

Dirk Vos en Yolande Daenen: Tussen een smelttablet en een gewone tablet is er nauwelijks verschil. Een bruistablet werkt wel dubbel zo snel. Het is eigenlijk een soort oplossing die werd samengeperst in een pil, met als nadeel dat ze veel zout bevat. Als je dagelijks een pijnstiller in bruistablet slikt, kan je problemen met je maag en bloeddruk ondervinden. Je kan dit omzeilen door op een smelttablet te zuigen en vervolgens even met water te gorgelen. Je bereikt quasi dezelfde snelle werking als bij een bruistablet maar dan zonder al dat zout.

Dirk Vos en Yolande Daenen: We hebben vaak de gewoonte om onze huisapotheek in de badkamer of in de kast boven de dampkap onder te brengen. Maar deze plekken zijn vochtig en warm, en dus verre van ideaal. De meeste medicatie heeft nood aan een droge plek op kamertemperatuur. Een andere foute gewoonte is alle pillen meteen uit de blister halen. Vaak weet je dan nadien niet meer om welke middelen het gaat of worden ze verkeerd bewaard.

Dirk Vos en Yolande Daenen: Je slikt beter geen medicatie die voor iemand anders bedoeld is. Wat veilig is voor je huisgenoot, is het daarom niet voor jou. Courante geneesmiddelen zoals de ontstekingsremmer ibuprofen of aspirine maakt iemand met astma erg kortademig. Eenzelfde klacht – bijvoorbeeld spierpijn – kan soms een totaal andere oorzaak hebben, waardoor je met de medicatie van een ander een verkeerde behandeling start en het probleem nog erger maakt.

Zalfjes (uitwendige medicatie) of middeltjes zoals loperamide (bij diarree) of paracetamol kan je meestal wel veilig uitwisselen.