Verslaafd aan cafeïne?

Zweer jij ook bij je dagelijkse kop koffie of thee? En betekent dat dan dat je écht niet meer zonder kan?

Voor velen is het een haast heilig ritueel: de dag starten met een slok hete, zwarte koffie aan de ontbijttafel. De meesten onder ons die dagelijks koffie drinken, hebben dat eerste kopje – of kopjes – nodig om écht wakker te worden en de laatste slaperigheid en sloomheid te verdrijven. Waarom dat met koffie lukt? Simpelweg omdat die cafeïne bevat, de meest geconsumeerde psychostimulans ter wereld.

“Van cafeïne word je wakker en alert. Je kan je beter concentreren, je bent waakzamer en je kan sneller denken. Of je hebt in elk geval de indruk dat je sneller denkt”, zegt dokter Catherine Hanak, verslavingsdeskundige en kliniekhoofd in Brugmann. “Cafeïne komt ook de lichamelijke prestaties ten goede. Het is dus in zekere zin een drug, maar dan wel eentje die geen negatief effect heeft en niet verslavend werkt.”

Ontwenning

Maar dat strookt niet met de indruk die nogal wat verstokte koffie- of theedrinkers hebben en hun consumptie als een echte verslaving zien. “Zelf ben ik een cafeïnejunkie”, vindt Michel, die elke dag vier tot zes koppen koffie drinkt. “Ik heb die sloten koffie gewoonweg nodig. Zonder heb ik het gevoel de hele dag met een slaperige kop rond te lopen. Erger nog: toen ik het tijdens een vakantie een keer zonder moest stellen, kreeg ik last van migraine en was ik héél slechtgezind. Niet prettig voor mij, maar ook niet voor mijn reisgenoten.”

Zou het kunnen dat het lichaam van sommigen toch verslaafd raakt aan cafeïne? “Van een verslaving kan je eigenlijk niet echt spreken”, meent dokter Catherine Hanak. “Je zal nooit iemand om drie uur ’s nachts zien ronddwalen omdat hij of zij dringend koffie nodig heeft, terwijl alcohol, sigaretten en andere verslavende middelen wél tot dergelijk gedrag kunnen leiden. Maar dat neemt niet weg dat wie stopt met koffiedrinken, last kan krijgen van symptomen die ietwat onaangenaam zijn.”

Die symptomen kunnen zich 12 tot 24 uur na de laatste cafeïneconsumptie voordoen en in het ergste geval tot een week aanhouden. Lichamelijk gaat het dan vooral om migraine, prikkelbaarheid en vermoeidheid. Psychologisch heb je de indruk koffie nodig te hebben om je goed te voelen. “Of en hoelang er ontwenningsverschijnselen optreden, hangt af van persoon tot persoon. Maar anders dan bij verslavende middelen, is het vrij gemakkelijk om te wennen aan een leven zonder cafeïne. In het begin is het inderdaad wat onprettig, maar dat gaat over. En achteraf is er ook geen sprake van een obsessioneel verlangen naar koffie.”

Zelfregulerend

Geregeld koffie drinken kan ook gepaard gaan met een zekere gewenning, al is dat een vrij zeldzaam fenomeen. Om even wakker en alert te worden, moet je als koffiedrinker in dat geval almaar meer kopjes koffie slurpen. Gelukkig bestaat er geen risico op een overdosis. “Cafeïne heeft een zelfbeperkend effect”, licht de verslavingsdeskundige toe. “Krijg je meer cafeïne binnen dan goed is, dan kan dat angst of een paniekerig gevoel veroorzaken, en lijkt het of je last hebt van hartkloppingen, waardoor je vanzelf gaat minderen.”

De wetenschappelijke literatuur maakt weliswaar gewag van enkele overlijdens door cafeïnevergiftiging, maar dat ging om zelfdoding of om een accidentele overdosis bij kinderen die cafeïnetabletten hadden geslikt. Als je in goede gezondheid verkeert, moet je al een honderdtal koppen koffie drinken om een dodelijke dosis cafeïne binnen te krijgen. Zelfs de grootste koffieleut heeft dus wel nog wat marge!