Johan Adriaens beantwoordt uw vragen en bemerkingen

“Aangezien de kleinkinderen deel uitmaken van een nieuw samengesteld gezin, met halfbroer en zus, willen we dat onze erfenis enkel naar onze eigen kleinkinderen gaat. Doordat onze dochter gehuwd is met algehele gemeenschap van goederen, kan dit enkel door de generatiesprong. Onze dochter is zelf ook voorstander van dit initiatief.” C.D., Lombardsijde

Johan Adriaens (onafhankelijk vermogensplanner): Aangezien uw dochter gehuwd is met algehele gemeenschap van goederen, zal uw nalatenschap bij uw overlijden in haar huwgemeenschap vallen. Dit is uiteraard te vermijden omdat dan een deel van uw vermogen bij uw nieuwe schoonzoon en later bij zijn kinderen terecht zal komen, wat niet de bedoeling is. Om dit te vermijden is het inderdaad een goed idee om een testament op te maken waarbij u uw vermogen rechtsreeks legateert aan uw kleinkinderen, zeker als uw eigen dochter daarmee akkoord gaat. In theorie zou uw dochter achteraf wel haar reservataire deel kunnen opeisen (de helft bij één kind), maar die kans lijkt ons hier wel heel klein. Uw dochter moet dan trouwens naar de rechtbank stappen en de inkorting vragen tegenover haar eigen kinderen.

“Vermits mijn man en ik toch al van plan waren om (een deel van) onze erfenis te schenken aan onze zoon, is generation skipping misschien een betere manier. Anders moeten wij eerst successierechten betalen en moeten er nadien schenkingsrechten worden betaald op de schenking die wij aan onze zoon doen. Als onze zoon rechtstreeks van zijn grootouders erft, moet er maar één keer betaald worden.”

E. W., Linkebeek

Johan Adriaens: Dat is inderdaad het grote voordeel van generation skipping. Eventueel kunnen uw ouders in hun testament ook kiezen voor tussenvormen waarbij jullie bijvoorbeeld het vruchtgebruik krijgen en jullie zoon (de kleinzoon) de blote eigendom. Eventueel kan men het vruchtgebruik zelfs beperken in de tijd (bijvoorbeeld 5 jaar of tot de zoon 25 jaar wordt). Fiscaal blijft dit even voordelig maar men kan meer op maat werken via deze tussenvormen.

“Mooi is dat. De sandwichgeneratie die jaren klaargestaan heeft (ook financieel!) voor haar eigen kinderen én ouders zou haar erfenis door de neus geboord zien? Dat vind ik totaal niet kunnen. En dat met het loutere argument dat erfenissen te laat komen. Tja, daar kunnen wij ook niets aan doen. Ik ben heel blij dat mijn ouders (beiden tachtigers) er nog zijn en ik zal er alles aan doen opdat ze goed verzorgd kunnen worden. Maar ik vind niet dat onze generatie zomaar kan worden overgeslagen bij de erfenis. Een stukje doorgeven zou ik wel aanvaardbaar vinden. Kan je gedeeltelijk verzaken?” R.V., Brussel

Johan Adriaens: Generation skipping blijft uiteraard een bewuste keuze en geen verplichting. Bovendien kan de tussengeneratie niet onterfd worden ten voordele van de kleinkinderen als ze niet meewerkt. Want bij generation skipping beschikt de ouder (de tussengeneratie) nog steeds over zijn reservataire erfdeel dat hem niet zomaar kan worden afgenomen. Volgens de nieuwe wet moet u de nalatenschap verwerpen opdat uw kinderen in uw plaats zouden komen (de zgn. plaatsvervulling). U kunt dus niet een stukje verwerpen, zodat uw kinderen een stukje in de plaats komen. Uiteraard kunnen uw ouders in hun testament zelf wel iets specifieks uitwerken, bijvoorbeeld dat u de helft krijgt en uw kinderen de andere helft.

“Als de nieuwe regeling erdoor komt zullen de kinderen – de tussengeneratie – aan hun reserve kunnen verzaken. Maar de grootouders zullen dit niet weten. De kinderen kunnen pas verzaken na het overlijden van hun ouders. Dit vind ik toch een minpunt. Als ik mijn kleinkinderen wil bevoordelen, wil ik toch graag weten of dit al of niet zal doorgaan. Je kan wel vooraf een en ander bespreken met je kind, maar je weet toch nooit wat hij of zij effectief zal doen als het zover is. Veel hangt dan ook af van zijn of haar situatie op dat moment (misschien is je eigen kind tegen dan met pensioen en kan het best een aanvulling gebruiken).” A.D., Grimbergen

Johan Adriaens: Het is inderdaad zo dat de tussengeneratie moet verzaken aan haar erfenis vooraleer de kleinkinderen de reserve van hun ouders kunnen ‘inpikken’. Maar juridisch is dit moeilijk te regelen op een 100% sluitende manier. Want als er voor het overlijden van de grootouders afspraken zouden worden gemaakt, zouden die nietig zijn vermits er in onze wetgeving geen overeenkomsten mogen worden gemaakt over nalatenschappen die nog niet opengevallen zijn. Sinds het cassatiearrest van 31 oktober 2008 zijn dergelijke afspraken slechts ‘relatief’ nietig. Bovendien is het altijd veel beter afspraken op papier te zetten (ook al zijn die relatief nietig) dan mondeling zaken overeen te komen. Vaak sterven de grootouders pas 10 of 20 jaar na de gemaakte afspraken, wat in de praktijk bijna altijd tot problemen leidt bij mondelinge afspraken.

“Ja, ik wil heel graag alles nalaten aan mijn kleindochter. Zij is de enige die naar mij omziet. Mijn kinderen heb ik al jaren niet meer gezien en zijn enkel uit op mijn erfenis.” Adres bekend bij de redactie

Johan Adriaens: Het is best mogelijk dat de verstandhouding met uw kinderen van die aard is dat u hen liever niet laat erven. In uw situatie kan dat gerechtvaardigd zijn. Maar er zijn andere situaties denkbaar waarbij ouders ten onrechte hun kinderen willen onterven. En dan is het feit dat de tussengeneratie moet beslissen of ze al of niet afziet van de erfenis een goede bescherming. Uiteraard kunt u wel een testament maken waarin u het grootst mogelijke deel (het zgn. beschikbare deel) legateert aan uw kleindochter.

“Onze twee kinderen zijn allebei vijftigers. Ze zijn beiden akkoord dat hun kinderen van ons zouden erven. Moeten wij in een testament onze wens vastleggen om onze vijf kleinkinderen te laten erven? Of zullen – eens de wet in voege is – de ouders sowieso moeten aangeven of zij al of niet aan hun erfenis verzaken?”

J.F., Diest

Johan Adriaens: Het een sluit het andere niet uit. Het is best mogelijk dat u een testament maakt waarin u het beschikbare deel naar uw kleinkinderen laat gaan. Dat is nog altijd perfect mogelijk. Maar daarnaast kunnen uw eigen kinderen ook na uw overlijden beslissen om hun reserve niet op te eisen en ook dit deel naar hun kinderen (uw kleinkinderen) te laten gaan. Dit moet u niet in het testament hebben vastgelegd. Wat het nieuwe wetsvoorstel zegt, is het volgende: als een erfgenaam zijn erfenis weigert, komen zijn kinderen in de plaats. Dat kon vroeger niet.

“Ik weet nog zo niet of erfenissen ’te laat komen’. Misschien kan je het ook omdraaien en zeggen: als de erfenis van de grootouders naar de kleinkinderen gaat, komt die dan niet ’te vroeg’? Als ik in een testament een deel naar mijn kleinkind laat gaan, kan ik daar dan nog op terugkomen?” S.R., Namen

Johan Adriaens: Het belangrijkste voordeel van een testament ten opzichte van een schenking is het herroepbare karakter ervan. Een testament is dus een instrument voor successieplanning dat naderhand voortdurend kan worden bijgestuurd in functie van eventueel gewijzigde familiesituaties. Het is immers zo dat een recenter testament steeds een ouder testament vervangt. Het ‘jongste’ testament geldt dus. Het speelt hierbij uiteraard geen rol dat het oude testament een notarieel testament was en het recentere een eigenhandig testament.