Dinant © GETTY IMAGES

Vanop de citadellen langs de Maas

Hoog op de rotsen langs de Maas kijken de citadellen van Namen, Dinant, Hoei en Luik neer op de steden die ze beschermden.

De Maas is altijd al een belangrijke verkeersader geweest. En vanaf de middeleeuwen ook een natuurlijke grens tussen het prinsbisdom Luik en het graafschap Namen, of nog, tussen de gebieden onder invloed van Frankrijk en dieonder het Heilige Roomse Rijk, of de Verenigde Provinciën. En in mei 1940 belemmerde de rivier de doortocht van het Duitse leger. Logisch dus dat er in de loop der eeuwen vestingen langs de Maas werden gebouwd. Vandaag zijn de meeste verdwenen, omgevormd tot lustslot (zoals Freÿr) of helemaal vervallen (Crèvecoeur, Poilvache). Enkel de vestingen van Namen, Dinant, Hoei en Luik hielden stand door hun strategische ligging. Ze werden verder uitgebouwd en verbouwd, slanke torens maakten plaats voor massieve bastions, de grachten werden verstevigd met wallen en verdedigingswerken. Wanneer de Nederlanders in 1815, na de nederlaag van Frankrijk in Waterloo, het toekomstige België innemen, krijgen de vier citadellen min of meer hun huidige aanzien. Pas in de 20ste eeuw verliezen ze hun militaire functie. Vanaf dan is deze stenen wachters een uiteenlopend lot beschoren. De ene wordt een toeristische hotspot, de andere wacht een traag verval.

NAMEN

De termietenheuvel herleeft

Namen
Namen© G.F. / NICOLAS EVRARD
Namen
Namen© ARIAL MEDIA

Ooit was ze de woonst van de graven van Namen, maar tussen de 15de en de 18de eeuw werd de vesting herhaaldelijk belegerd, waardoor ze telkens in andere handen overging. Bekwame militaire architecten en ingenieurs, onder wie Vauban en Menno van Coehoorn, proberen er tevergeefs een onneembaar bolwerk van te maken waardoor de citadel van Namen in de 18de eeuw uitgroeit tot één van de grootste van Europa, met 80 ha verdedigingswerken. Het was Napoleon die haar de naam ’termietenheuvel van Europa’ gaf omwille van de kilometers onderaardse gangen. Onder Leopold II werd de citadel grotendeels gedemilitariseerd: de koning wou er een toeristische attractie van maken en tijdens de belle epoque kreeg de citadel heel wat rijke bezoekers over de vloer.

De laatste tijd waait er nieuwe wind door de site: er is ledverlichting, de ommuring werd grondig gerenoveerd – en dat was hoognodig-, er is een nieuw museum, er prijkt een monumentaal kunstwerk van Jan Fabre en sinds midden oktober zijn de ondergrondse gangen het decor voor een rondleiding – meteen de nieuwste attractie. Dus laat je, als je al jaren niet meer op de citadel van Namen bent geweest, zeker niet afschrikken door de vele steigers: een bezoek aan de vernieuwde site is meer dan de moeite waard.

Onze favoriet. Het nieuwe ondergrondse parcours waar videoprojecties (video mapping) het verhaal van de gids ondersteunen: de muren komen tot leven via personages die de verschillende functies van het ondergrondse netwerk en de bouw ervan toelichten.

Praktisch. Citadel van Namen, bereikbaar via Terra Nova, Route Merveilleuse 64, 5000 Namen, www.citadelle.namur.be. In het laagseizoen is enkel het buitengedeelte toegankelijk, van 10 tot 17 uur. De ondergrondse gangen bezoeken kan op woensdag, in het weekend en op feestdagen.

DINANT

Een bewogen verleden

Dinant
Dinant© WBT.S.NITTENBOL

De eerste versterkingen op de rotsen boven Dinant gaan terug tot de 11de eeuw. Ze moeten de grensstad van het prinsbisdom Luik die aan één van de weinige bruggen over de Maas ligt, beschermen tegen de graven van Namen, met aan de overkant het kasteel van Crèvecoeur. Niet verwonderlijk dus dat er vaak om Dinant wordt gevochten, met nu en dan een bloedbad, zoals toen Karel de Stoute in 1466 zo’n 800 inwoners in de Maas liet verdrinken. Ook voor Lodewijk XIV is de stad strategisch: hij vraagt ingenieur Vauban een heuse citadel te bouwen. Pas in de 19de eeuw verliest de vesting haar strategisch belang. In 1914 vechten Franse en Duitse soldaten een laatste keer om de stad, waarbij de citadel nog maar eens in brand wordt gestoken en er een bloedbad wordt aangericht onder de bevolking.

Ondanks zijn bewogen geschiedenis, stelt een bezoek aan het museum vandaag teleur: het oubollige decor, de stoffige poppen en overvolle vitrinekasten zonder uitleg... Onze favoriet. De ruimte gewijd aan het bloedbad van 1914, met pakkende getuigenissen. Grappig is de reconstructie van een gebombardeerde schuilkelder, waar je evenwichtszin op de proef wordt gesteld.

Praktisch. Chemin de la Citadelle, 5500 Dinant, www.citadellededinant.be/nl

HOEI

Duitse kerkers

Hoei
Hoei© BELGAIMAGES

Ooit was het kasteel van Hoei één van de mooiste van onze contreien, getuige daarvan een geschrift van paus Gregorius X (1210-1276). Gravures van toen zetten dan ook aan tot dromen. Zeker wanneer Erard de la Marck, in de 16de eeuw prinsbisschop van Luik, van het kasteel zijn zomerverblijf maakt. Door zijn strategische ligging moet het kasteel echter algauw plaats ruimen voor een sober maar onneembaar fort. In 1940 maken de Duitsers er één van de meest lugubere gevangenissen van België van: vier jaar lang worden meer dan 7.000 mensen in de kerkers opgesloten als laatste etappe voor ze op de trein van de dood richting concentratiekamp stappen. De citadel is dan ook eerder een ontroerende gedenksite voor WOII dan een toeristische attractie.

Onze favoriet. Het gebrek aan middelen is schrijnend maar dat zorgt paradoxaal genoeg voor een sfeer die goed bij de rol past die het gebouw tijdens WOII vervulde.

Praktisch. Fort de Huy, Chaussée Napoléon, 4500 Hoei, www.pays-de-huy.be/nl. Omdat de kabelift stuk is, moet je vanop de Maasoever via trappen te voet naar boven.

LUIK

Verrassende vergezichten

Luik
Luik

Wanneer de prinsbisschoppen in de 13de eeuw een eerste vesting laten bouwen op de hoogten boven Luik, doen ze dat niet alleen om de Vurige Stede te beschermen. “In werkelijkheid willen ze vooral het respect van de bevolking afdwingen”, lacht Fabrice Muller van de toeristische dienst van Luik. “Die eerste versterkingen maken later plaats voor een vijfhoekige citadel die echter nooit een grote militaire rol heeft vervuld.” Na de Belgische onafhankelijkheid trekken de soldaten die in het bolwerk gelegerd zijn, geregeld op kroegentocht door de benedenstad. Om de buurt niet te storen, wordt er voor hen een afgelegen maar rechtstreekse verbinding aangelegd: de beroemde Montagne de Bueren, een steile trap met meer dan 374 treden! Op het einde van de jaren ’60 wordt de citadel verkocht aan het OCMW van Luik, dat de vesting laat slopen om er een gloednieuw ziekenhuis te bouwen.

Toch zijn er in deze groene en nu ook autovrije omgeving nog tal van overblijfselen van de citadel zichtbaar. Van hieruit krijg je een schitterend panoramisch uitzicht op het stadscentrum van Luik. Eén van de bastions is bovendien omgevormd tot een herdenkingssite, het Enclos des fusillés, waar de graven liggen van ruim 415 mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers werden gefusilleerd.

Onze favoriet. De met vegetatie overwoekerde ruïnes, die uitkijken over een ongerept platteland (Bois Fabry). Dat zorgt vooral in de winter voor een adembenemend vergezicht, op amper 15 minuten te voet van het stadscentrum. Je blijft hier geen dag rondhangen, maar als je in de stad bent, is de citadel zeker een ommetje waard.

Praktisch. Parc de la Citadelle, Boulevard du Troisième Génie, 4000 Luik, www.visitezliege.be/nl. Het park is het hele jaar toegankelijk. De toeristische dienst organiseert verschillende keren per jaar een geleid bezoek aan de ruïnes en heeft ook folders met wandelroutes langs de heuvels rond de stad. Het blauwe pad loopt over de heuvel van de citadel.

Partner Content