Antioxidanten: zijn pillen even doeltreffend als voeding?

Kanker, hart- en vaatziekten, alzheimer... zijn aandoeningen die verband houden met oxidatieve stress. Wil je ze indijken, dan moet je volop inzetten op antioxidanten, vooral dan op polyfenolen. En die vind je in fruit, groenten en... pure chocolade.

Al vele jaren bestudeert dokter Joël Pincemail (Plate-forme NAS, Nutrition Antioxydante et Santé, CHU Luik) de oxidatieremmende eigenschappen van voedingsmiddelen. “Oxidatieve stress houdt merkwaardig genoeg verband met de toxiciteit van de zuurstof die we inademen. Uiteraard kunnen we niet zonder zuurstof, maar ze produceert ook vrije radicalen. Die vallen belangrijke substraten zoals de lipiden, het DNA en de proteïnen aan, met oxidatieve schade tot gevolg. Dat mechanisme speelt een rol bij atherosclerose, kanker en neurodegeneratieve aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer.” De factoren die het risico op oxidatieve schade vergroten zijn vandaag goed gekend: roken, vervuiling, blootstelling aan asbest en straling, de inname van sommige geneesmiddelen, intensief sporten... “Daarnaast zijn er ook inwendige oorzaken, zoals een te hoge bloedsuikerspiegel, te veel ijzer en ontstekingsfenomenen.”

Meer kleur in je bord doet langer leven

Gelukkig beschikt ons lichaam over wapens om zich tegen deze toxische stoffen te verweren: het zet antioxidanten in om de productie van vrije radicalen – ook wel geactiveerde zuurstofpartikels genoemd – te reguleren. De bekendste antioxidanten zijn vitamine C, vitamine E en bètacaroteen. Maar vandaag zijn het vooral de polyfenolen die op belangstelling van de onderzoekers kunnen rekenen. “In de natuur komen ruim 10.000 van dergelijke verbindingen voor: je vindt ze in fruit, in groenten en in sommige producten op basis van planten zoals groene thee, pure chocolade, olijfolie, rode wijn... Maar ons lichaam kan ze niet zelf aanmaken. Vandaar het belang om elke dag vijf porties fruit en groenten te eten. De pigmenten die kleur geven aan fruit, dat zijn polyfenolen. Hoe meer kleur in je bord, hoe groter de kans dat je voldoende polyfenolen binnenkrijgt”, benadrukt dokter Joël Pincemail.

Je denkt vast: dat liedje heb ik al zo vaak gehoord. Uit een onderzoek van de provincie Luik blijkt nochtans dat 20% van de bevolking nooit fruit eet. “En dat is best verontrustend, want grootschalig onderzoek heeft aangetoond dat het risico op kanker en hart- en vaatziekten toeneemt naarmate we minder antioxidanten opnemen.” Er toch nog even aan herinneren dat die vijf porties fruit en groenten overeenstemmen met zo’n 400 gram. Eén portie is dus gelijk aan 80 gram. Als je weet dat een aardbei zes gram weegt, moet je er dus 15 eten om aan één van je vijf dagelijkse porties te geraken. “Voldoende groenten en fruit doet het risico op overlijden door welke oorzaak ook met 25% dalen”, geeft professor Joël Pincemail nog mee. En hoe zit dat met rode wijn? Daar mag je één glas (125 ml) per dag van drinken, tijdens de maaltijd. “Zodra je méér drinkt, slaat de positieve impact – met name een daling van het risico op hart- en vaatziekten – om in een negatieve factor”, legt dokter Joël Pincemail uit.

Beter vers dan in een pilletje

Aan het CHU van Luik bestudeert het team van dokter Joël Pincemail vooral het effect van antioxidanten op de bloeddrukregulatie. “We hebben aangetoond dat een maaltijd die rijk is aan antioxidanten de bloeddruk doet dalen, weliswaar in combinatie met een geneesmiddelenbehandeling”. Kan je hetzelfde effect bereiken door die ‘ideale’ voeding te vervangen door voedingssupplementen? “Daar worden de zaken een pak ingewikkelder. Dat antioxidanten in natuurlijke vorm voor een positief effect zorgen, is voldoende bewezen. Voor voedingssupplementen werd dit nog niet aangetoond. We weten intussen ook dat een te hoge dosis antioxidanten merkwaardig genoeg nefast werkt. Neem nu vitamine C, waarvan de aanbevolen dagelijkse inname 10 mg bedraagt. Op het internet circuleren heel wat supplementen van 400 mg. Dergelijke hooggedoseerde supplementen gedurende een langere periode innemen, doet het risico op overlijden toenemen.”

Vandaag probeert de industrie nieuwe supplementen te ontwikkelen op basis van vruchten zoals veenbessen of zwarte bessen. Maar of die doeltreffend zijn, moet nog blijken. Tot op vandaag heeft de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) slechts twee voedingsmiddelen de gezondheidsclaim ‘bloeddrukregulerend’ toegekend: walnoten en pure chocolade. In België heeft Callebaut een dossier ingediend om die gezondheidsclaim te mogen gebruiken: het merk wist aan te tonen dat 6 gram van zijn pure chocolade (70% cacao) een invloed heeft op de bloeddruk. Iemand nog een stukje chocola?