De 4 nieuwe schenkingsregels

Op 1 september 2018 treedt het nieuwe erfrecht in werking en dat heeft ook gevolgen voor de schenkingen. Die tellen immers mee om de omvang van de erfenis te bepalen.

1 De waardebepaling van roerende en onroerende schenkingen zal voortaan op dezelfde manier gebeuren

Als een ouder overlijdt, moeten de kinderen de schenkingen die ze in het verleden hebben gekregen, inbrengen in de nalatenschap. Schonk je in 2010 een studio van 100.000 euro aan je zoon en gaf je je dochter op datzelfde moment 100.000 euro cash, dan worden deze twee schenkingen de dag dat je overlijdt bij je vermogen geteld. Samen vormen ze de fictieve massa. Waarom fictief? Omdat die schenkingen eigenlijk geen deel meer uitmaken van je vermogen en fiscaal ook niet meetellen. Waarom ze er dan toch moeten worden bijgeteld? Alleen zo kunnen alle erfgenamen gelijk worden behandeld en kunnen kinderen hun reservataire deel – het stuk waar ze in elk geval recht op hebben – niet mislopen.

Laat je bij je overlijden een vermogen van 200.000 euro na, dan denk je wellicht dat de fictieve massa door de twee schenkingen 400.000 euro bedraagt. Maar zo simpel is het vandaag allemaal niet. Want je twee kinderen kregen destijds dan wel hetzelfde bedrag – elk 100.000 euro -, in het huidige erfrecht worden de roerende en onroerende goederen die je schenkt op een andere manier gewaardeerd bij het bepalen van je nalatenschap. Voor roerende goederen geldt vandaag de waarde op het moment van de schenking. Die 100.000 euro cash van je dochter wegen na al die jaren dus ook voor 100.000 euro door in de nalatenschap. Voor onroerende goederen daarentegen geldt momenteel de waarde op de dag van je overlijden. En die studio van 100.000 euro die je je zoon schonk, is er intussen bijvoorbeeld 150.000 euro waard. Dat brengt de fictieve massa dus niet op 400.000 euro maar op 450.000 euro. En omdat elk van je twee kinderen recht heeft op 125.000 euro, (de helft van 250.000 euro) kan je dochter vandaag dus nog 25.000 euro claimen van je zoon.

Vanaf 1 september 2018

In het nieuwe erfrecht zal dat verschil in waardering van geschonken roerende en onroerende goederen wegvallen. Beide zullen dan in de nalatenschap worden ingebracht tegen de waarde die ze hadden op de dag van de schenking – dus 100.000 euro voor elk kind -, maar wel geïndexeerd (op basis van de index van de consumptieprijzen) tot op het moment van je overlijden. Waarom die indexering? Omdat als je je ene kind pas jaren na je andere kind een schenking doet, je beide kinderen in de nalatenschap niet gelijk zouden worden behandeld.

De wet zou de wet niet zijn, als er geen uitzonderingen op deze nieuwe inbrengregels zouden zijn. Een niet onbelangrijke uitzondering is bijvoorbeeld dat voor een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik – je kinderen kregen vastgoed of aandelen maar jij streek al die tijd de opbrengst ervan op -, de waardering op de datum van overlijden zal gebeuren.

En dan is er ook nog een overgangsregeling. Wil je om bepaalde redenen niet dat vanaf 1 september 2018 de nieuwe regels gelden voor de schenkingen die je in het verleden deed, dan kan je nog tot 31 augustus 2018 bij de notaris terecht voor een ‘verklaring tot behoud’. De oude regels blijven dan gelden, maar wel voor alle schenkingen uit het verleden.

2 Enkel afstammelingen moeten een schenking nog inbrengen

Als je tijdens je leven één van je kinderen een schenking doet, dan gaat men bij je overlijden – vandaag én in het nieuwe erfrecht – uit van het vermoeden dat je toch elk kind gelijk hebt willen behandelen. Dat betekent dat als je zoon al een schenking van 100.000 euro kreeg en je dochter (nog) niet, je zoon dat geld in de nalatenschap moet inbrengen en je dochter daar een deel van krijgt. Wil je één van je kinderen toch meer geven dan de andere(n), dan moet je uitdrukkelijk vermelden dat je schenkt ‘buiten deel, met vrijstelling van inbreng’. Heb je geen kinderen of kleinkinderen, en heb je al een deel van je vermogen aan een broer of nichtje geschonken, dan moeten ook die vandaag hun schenking in de nalatenschap van je wettelijke erfgenamen – in casu je andere broers, zussen of neven, nichten (als je geen broers of zussen hebt) – inbrengen.

Vanaf 1 september 2018

Voortaan zal een schenking aan een broer, zus, neef of nicht altijd als een schenking buiten deel worden beschouwd en zullen zij die niet in de nalatenschap moeten inbrengen. De nieuwe wetgeving gaat er dus vanuit dat je die erfgenaam wel degelijk hebt willen bevoordelen.

3 Bij inbreng en inkorting kan nog wel de waarde van een schenking worden opgeëist, maar niet meer een goed in natura

Een andere techniek die komt kijken bij schenkingen is de inkorting. Die zorgt ervoor dat de reserve van je kinderen niet wordt aangetast. Want ook al zal die reserve in het nieuwe erfrecht niet meer zo groot zijn als vandaag – nu hebben twee kinderen recht op elk een derde van je nalatenschap en vier kinderen samen recht op drie vierde – in het nieuwe erfrecht blijven je kinderen (samen) wel recht hebben op de helft van je nalatenschap. Met de andere helft zal je kunnen doen wat je zelf wilt. Twee kinderen zullen dan elk een vierde krijgen en vier kinderen elk nog een achtste.

Maar daar ligt niet de wijziging wat schenkingen betreft. Wanneer vandaag de reserve van je kinderen wordt aangetast, omdat je bijvoorbeeld aan je petekind eerder al een appartement hebt weggeschonken dat meer waard is dan de helft van je totale nalatenschap, dan moet het geschonken goed in natura naar de nalatenschap terugkeren, als appartement dus.

Vanaf 1 september 2018

Dat zal in het nieuwe erfrecht niet langer kunnen: je kinderen zullen, als door die vastgoedschenking hun reserve is aangetast, wel de waarde kunnen opeisen van het deel dat hen toekomt, maar niet meer het geschonken appartement zelf.

Hetzelfde principe geldt voor de inbreng: ook die gebeurt voortaan in waarde (geld dus) en niet langer in natura. En net als bij de inbreng, zal ook bij de inkorting de waardering van schenkingen vanaf 1 september 2018 op basis van de waarde van de geschonken goederen gebeuren op de dag van de schenking, geïndexeerd tot de dag van het overlijden. Vandaag telt nog de waarde van de schenking op het ogenblik van het overlijden.

4 Je zal vooraf afspraken kunnen maken over schenkingen

In een familie heb je vaak schenkingen en schenkingen: van sommige is bewezen dat het om een schenking gaat, bij andere gaat het om een verdoken schenking. We maken dit duidelijk met een voorbeeld. Jullie hebben vier kinderen. Jullie oudste dochter kreeg geld via een handgift (geen bewijs) om een bouwgrond te kopen en later nog een som via een bankgift (wel bewijs) om haar te helpen een huis te bouwen. Aan jullie jongste dochter verkochten jullie voor een prijsje een appartement, en zelfs de helft van die prijs heeft ze nooit moeten afbetalen. Jullie oudste zoon kreeg een stuk bouwgrond cadeau. En jullie jongste zoon kreeg rechtstreeks het appartement van oma en opa geschonken toen die naar een serviceflat verhuisden. Jullie hebben er bij al deze echte en verdoken schenkingen altijd angstvallig over gewaakt dat jullie vier kinderen evenveel kregen, maar juridisch is dat natuurlijk niet zo. In deze situatie was het nuttig geweest als je hierover vooraf schriftelijke afspraken had kunnen maken, maar vandaag zijn erfovereenkomsten verboden.

Vanaf 1 september 2018

Voortaan zullen bepaalde erfovereenkomsten wel kunnen. Je zal er wel voor naar de notaris moeten. Samen rond de tafel gaan zitten en onderhandse afspraken maken zal niet volstaan. In het nieuwe erfrecht worden twee soorten erfovereenkomsten mogelijk: globale erfovereenkomsten en punctuele erfovereenkomsten.

Iedereen akkoord? Maak een globale erfovereenkomst. Bij een globale erfovereenkomst of familiaal pact zullen jullie met jullie kinderen afspraken kunnen maken over jullie nalatenschap. Allemaal samen kunnen jullie de schenkingen en de voordelen vergelijken die elk kind heeft gekregen en in overleg oordelen of elk kind wel op dezelfde manier werd behandeld. Is dat zo, dan zorgt de ondertekening van deze erfovereenkomst ervoor dat bij de verdeling van jullie nalatenschap geen van jullie kinderen – noch via inbreng, noch via inkorting – op de schenkingen die jullie hebben gedaan kunnen terugkomen.

Niet iedereen is akkoord? Maak een punctuele erfovereenkomst. Wanneer niet alle kinderen bereid zijn om een globale overeenkomst te sluiten, dan kan je nog altijd een punctuele overeenkomst opmaken. Bijvoorbeeld als in een nieuw samengesteld gezin de kinderen ermee instemmen dat hun vader een schenking doet aan het kind van zijn tweede partner, ook al heeft dit een impact op de reserve van die kinderen. Of nog om de waarde van een schenking vast te klikken. Dat kan uiteraard in de schenkingsakte zelf, maar de mede-erfgenamen kunnen zich voortaan ook achteraf akkoord verklaren met de waarde van een schenking via een punctuele erfovereenkomst.