Het Afrikamuseum: nieuwe kijk op Centraal-Afrika

Het Afrikamuseum in Tervuren opent na vijf jaar renovatie weer de deuren. Het kijkt voortaan met zeer kritische blik naar het koloniale verleden en biedt plaats aan het hedendaagse, ontvoogde Afrika.

Het Afrikamuseum staat al meer dan een eeuw symbool voor de kolonisatie. Het Konkinklijk Museum voor Belgisch Kongo kwam er onder impuls van Leopold II, die als een dictator over Congo heerste. Het werd opgedragen aan ‘de beschavingsmissie’ van België in Congo. Sinds de jaren ’50 is het zowat onveranderd gebleven, terwijl er in die tijd ontzettend veel is gebeurd. In 1960 werd Congo onafhankelijk en het museum omgedoopt tot Koninklijk Museum voor Midden-Afrika. Maar de koloniale boodschap bleef. “De koloniale geest is alomtegenwoordig in het museum. Het anagram van Leopold II verschijnt wel 45 keer en zijn citaten zijn overal. Het was dan ook een grote uitdaging om dit beschermde 19de-eeuwse gebouw te renoveren en een nieuwe kijk te bieden op een periode van immorele heerschappij”, zegt algemeen directeur Guido Gryseels.

Het museum neemt vandaag duidelijk afstand van het geweld en de uitbuiting gehanteerd door zijn oprichter. Koloniaal bestuur is immoreel, luidt nu de boodschap. De missie van het Afrikamuseum is voortaan informeren, sensibiliseren en aan wetenschappelijk onderzoek doen. Om het noodzakelijke tegenwicht te bieden, weerklinkt voortaan ook de Afrikaanse stem. “We hebben hedendaagse Afrikaanse kunstenaars gevraagd werken te creëren die contrasteren met de koloniale boodschap. Zeker in ruimtes waar de koloniale geest sterk aanwezig is. Zo worden in de Memoriezaal, waar zich de namen bevinden van 1.600 Belgen die zijn overleden in de beginperiode van de kolonisatie, tussen 1876 en 1907, nu ook de namen van miljoenen Congolese slachtoffers uit diezelfde tijd op de muur geprojecteerd”, zegt Gryseels. En Congelees kunstenaar Aimé Mpané creëerde een levensgroot beeldhouwwerk voor de grote rotonde: Nouveau Souffle ou le Congo Bourgeonnant (Een nieuwe adem of Ontluikend Congo). Het treedt in dialoog met oude koloniale standbeelden die de Belgische bijdrage aan de ‘beschaving’, ‘veiligheid’ of het ‘welzijn’ in Congo illustreren.

Dubbel zo groot

Er wordt in de nieuwe opstelling ook niet voorbij gegaan aan de gewelddaden die Belgen pleegden jegens Congolezen, zoals het afhakken van handen. Foto’s en films drukken ons met de neus op de feiten. “Ook voor ons onderzoek proberen we meer samen te werken met Afrikanen. Onze collecties zijn gedocumenteerd en gepresenteerd door blanken, terwijl Afrikanen een totaal andere kijk hebben”, aldus de museumdirecteur.

Met de renovatie is de oppervlakte voor het publiek zowat verdubbeld, van 6.000 naar 11.000 m2. Er wordt ook aandacht besteed aan de lange geschiedenis voor de kolonisatie en aan de hedendaagse Afrikaanse samenleving. Je kan kiezen tussen vijf thematentoonstellingen rond Centraal-Afrika. Komen aan bod: Afrikaanse talen, muziek, het dagelijks leven, de bestaansmiddelen, biodiversiteit en het landschap.

Enkele blikvangers van voor de renovatie zijn terug. De opgezette olifant, de giraf, de krokodillen, de reuzenprauw. Deze laatste ligt nu aangemeerd in de ondergrondse galerij die het splinternieuwe glazen inkompaviljoen met het museum verbindt. Zowat 60% van de collectie die vanaf 9 december te zien is, komt uit de depots. Elk deel krijgt een interactieve zone. Bezoekers kunnen er zich bijvoorbeeld wagen aan... enkele danspasjes Congolese rumba.