Kyushu, Japans eiland van tradities en futurisme

Op het Japanse eiland Kyushu is de combinatie van de moderne wereld en oude tradities intrigerend. Van oude tempels, ryokans en theeceremonies tot futuristische ufo’s van glas.

In de bergen van Oost-Kyushu, aan een snel stromende rivier in het dorp Yunohira, ligt de ryokan van meneer Shimizu. In zijn traditionele Japanse hotel slaap je op een futon en in de hal staan slippers klaar voor de gasten: je schoenen, of het stof van de buitenwereld, laat je hier achter. “Sorry voor het stof in de auto”, zegt hij wanneer hij ons afhaalt aan het station. “Maar er is zopas een vulkaan uitgebarsten, en de as is tot ver in het binnenland neergedwarreld. In Japan leer je leven met de wetten van de natuur. Tijdens ons verblijf waaide er een tyfoon voorbij, werd Osaka opgeschrikt door een aardbeving en barstte de vulkaan Aso uit. Misschien is er daarom zoveel aandacht voor het fragiele van de dingen, zoals de uiterst verfijnde bloemschikkunst ikebana of de theeceremonie. Neem één element weg en het geheel valt onherroepelijk uit elkaar. Ook het heerlijke ritueel van de onsen of warmwaterbaden verwijst naar de kracht van de natuur. Het water borrelt op uit de vulkanische ondergrond. In Yunohira heb je publieke onsen, maar meneer Shimizu heeft zijn eigen baden, zelfs eentje in een halfduistere grot, waar de stoom boven het watervlak hangt. ’s Avonds zitten we in de buiten-onsen met zicht op de rotstuin en boven ons de maan die alles delicaat verlicht.

Havenstad Fukuoka noemt zich de vriendelijkste stad van Japan. En dat blijkt te kloppen. Als we ’s avonds aan een van de vele yatai of eetstalletjes belanden is het alsof we stamgasten zijn. Het kraam lijkt een zwevend en stomend vaartuig in een vriendelijke kosmos. De chef laat ons een bijzondere sake proeven en schuift ons allerlei hapjes toe. Natuurlijk moeten we zijn Hakata ramen proeven: noedelsoep van smakelijke varkensbouillon, dé specialiteit van de stad. Slurpen toegestaan. Wanneer we later die avond met een Japans gezelschap verbroederen in een sakebar wordt dat gul ingezegend met veel gelach en een reuze fles rijstwijn.

Die combinatie van moderne wereld en oude tradities is intrigerend: een van de oudste Japanse zentempels, Shofukuji, ligt in een park midden in Fukuoka. We wonen er een ritueel bij voor de thee-oogst van de herfst en ontmoeten een monnik-bamboefluitspeler die melancholische melodieën speelt die aan wind en bladeren doen denken. Het is het tijdloze dat je raakt in zo’n oase van stilte.

We zwerven verder door deze onbekende stad als door een magisch labyrint. In een smalle straat nodigt de eigenares van een kimonowinkel ons uit voor een cursus kimonologie. Want er is veel ervaring nodig voor je weet waar al die strikken, linten en meters stof naartoe moeten. Aan de stadsrand kan je dan weer de modernste architectuur zien groeien. Zoals het Grin Grin Park van sterarchitect Toyo Ito: golvende ufo’s van glas met een vlindertuin.

IT-specialiste wordt priesteres

In een klein half uur ben je met de trein vanuit Fukuoka in het wonderlijke Dazaifu, bij het Shintoheiligdom Tenmangu. In de trein een ouder stel: zij in parelgrijze kimono, hij in pak en roze hemd. Tegenover hen een student die zichzelf bewondert in het schermpje van zijn smartphone. Voor het Shintoschrijn in Dazaifu ligt de beroemde zentuin van de Komyozenjitempel. Al eeuwenlang worden de meanderende paden van wit zand zo aangeharkt dat ze als water langs eilanden van mos lijken te lopen.

In een theehuis nemen we sterke matcha, schuimig geklopte groene poederthee, en rijstcakejes gevuld met zoete rode bonenpasta. Het dienblad is versierd met versgeplukte bloemen en bladeren alsof de cakejes rijp van de boom gevallen zijn. Aan het Shintoschrijn van Dazaifu zien we ouders met kinderen in kimonotje die hun derde, vijfde of zevende verjaardag vieren – belangrijke momenten in een kinderleven – en studenten die met de hele klas komen bidden voor een goed examen. Achter het domein brengt een roltrap je de heuvel op naar het futuristische Kyushu Nationaal Museum in de vorm van een glazen draak of gigantisch gordeldier. De gevels weerspiegelen de bomen en wolken alsof daarbinnen nog een hemel huist.

Hiroko Takayama is de eerste vrouwelijke Shintopriester van Dazaifu. Ze studeerde aan de universiteit, was cheerleader, werkte jaren als IT-specialist, maar vond na 11 jaar dat haar roeping elders lag en begon het Shintoïsme te bestuderen. “Als IT’ers dachten we enkel op korte termijn, hier denken we in periodes van 500 of 1.000 jaar! Mijn job maakt me nu ook gelukkig. Shinto is geen religie, maar een levenswijze. Het leven respecteren, in de mensen en in de natuur.” Ze poseert voor de foto aan een eeuwenoude kamferboom, kalm als een zenmeester. Eindigen doen we die dag in kleermakerszit in een restaurant met zicht op zee.